De Illusie van gelukkig zijn

De illusie van geluk:

WAAROM WE BETER KUNNEN STOPPEN MET ZOEKEN.

We leven in een cultuur die geluk heeft verheven tot een soort seculiere religie. Advertenties, zelfhulpboeken en zelfs wetenschappelijk onderzoek lijken het erover eens: geluk is de hoogste vorm van menselijk succes. Maar deze collectieve fixatie verhult een diepere paradox. Hoe meer we geluk najagen, hoe verder het van ons af lijkt te glijden. Misschien is het tijd om de fundamentele aanname zelf ter discussie te stellen: is geluk werkelijk iets wat we moeten nastreven? Of is het eerder een toestand die ons al toebehoort, zolang we haar niet verstoren?

Vanuit evolutionair perspectief zou men kunnen stellen dat het menselijk organisme, om te overleven en zich voort te planten, een zekere mate van psychisch evenwicht nodig heeft. Aanhoudend lijden verlamt het handelen; wie voortdurend wordt overspoeld door angst of verdriet, kan zich moeilijk richten op samenwerking, creativiteit of overleving. In dat licht lijkt een zekere vorm van tevredenheid, of op zijn minst innerlijke rust, niet slechts wenselijk maar noodzakelijk. Het jonge kind, dat opgaat in spel en verwondering, lijkt nog dicht bij deze oertoestand te staan. Psychologen zoals Mihaly Csikszentmihalyi beschrijven de ervaring van flow als een vorm van harmonie tussen binnen- en buitenwereld, een moeiteloze staat van zijn waarin geluk geen doel is, maar een bijwerking van volledige betrokkenheid.

Ongeluk daarentegen ontstaat vaak door frictie: botsingen tussen verwachting en realiteit, tussen verlangen en beperking. Externe factoren zoals verlies, afwijzing of existentiële onzekerheid kunnen ons psychisch evenwicht aantasten. Maar ook de innerlijke wereld speelt hierin een rol. Blijvend malende gedachten, onverwerkte trauma's of een chemische disbalans in de hersenen kunnen ons van binnenuit ontregelen. Wat we dan ervaren als "ongelukkig zijn" is misschien geen nieuwe toestand, maar een verstoring van een oorspronkelijk evenwicht. In dat licht is ongeluk geen mysterieuze vijand, maar een signaal dat er iets wringt.

Toch heeft de moderne samenleving van dat signaal een project gemaakt. In plaats van te luisteren naar wat ons ongelukkig maakt, worden we aangemoedigd om geluk na te jagen, vaak in de vorm van consumptie, zelfoptimalisatie of spirituele prestaties. Deze zoektocht is niet neutraal: ze veronderstelt een tekort, een fundamenteel gemis dat opgevuld moet worden. Precies daar ontstaat het probleem. Door geluk als iets buiten onszelf te positioneren, creëren we een permanente staat van verlangen, en dus van onvrede. De markt speelt hier gretig op in: er is altijd wel een nieuw boek, dieet, retreat of gadget dat belooft ons dichter bij het geluk te brengen. Maar zoals bij een fata morgana, verschuift het geluk telkens zodra we het proberen te grijpen.

Is er een uitweg uit deze paradox? Misschien wel. In plaats van geluk na te streven, kunnen we ons richten op het wegnemen van wat ons ongelukkig maakt. Deze omkering is allesbehalve passief. Ze vereist zelfkennis, discipline en moed. Ze vraagt dat we de ruis in ons leven identificeren en verwijderen, of het nu gaat om toxische relaties, chronische overprikkeling, destructieve overtuigingen of een levensstijl die fundamenteel niet bij ons past. Filosofische tradities zoals het boeddhisme en het stoïcisme omarmden dit principe al eeuwen geleden. In plaats van de wereld aan onze verlangens aan te passen, pleiten zij voor het aanpassen van onze verlangens aan de wereld. Niet uit armoede, maar uit bevrijding.

Wat als geluk niet het gevolg is van steeds meer, maar van steeds minder? Wat als het geheim van een vervuld leven niet ligt in het najagen van geluk, maar in het herstellen van evenwicht? Die gedachte is bevrijdend. Ze maakt ruimte voor rust, aanvaarding en een diepe vorm van zijn die niet afhankelijk is van externe omstandigheden. In plaats van een leven lang te zoeken naar iets dat misschien nooit volledig grijpbaar is, kunnen we beginnen met opruimen. Wat dan overblijft, zou weleens precies dat kunnen zijn waar we al die tijd naar zochten.

- WIE GELUK LOSLAAT ALS DOEL, ONTDEKT HET ALS DEEL VAN HET ZIJN.-